Mindful Ebeveynlik Nedir, Neden Önemlidir?

Artık hepimiz "mindful ebeveynlik" tanımına az çok aşinayız ve biliyoruz. Peki ama nedir bu mindful ebeveynlik? Neden önemlidir ve nasıl uygulanır? Budizzz ailesi olarak, ebeveynlik deneyiminizi iyileştirecek ve hem size hem de çocuğunuza ömür boyunca olumlu etkileri olacak bu pratiği sizinle enine boyuna tanıştırma kararı aldık. Hazırsanız, başlayalım!

Mindfulness Nedir?

"Mindful ebeveynlik nedir?" sorusunu cevaplayabilmek için öncelikle mindfulness kavramını ele almamız gerektiğini düşünüyoruz. Basit tanımıyla mindfulness, "içinde bulunulan anın nazik ve tarafsız bir şekilde farkında olmak, kabullenmek ve yargılamadan analiz edebilmek" demektir. Yani tanımdan da anlaşılacağı üzere, mindfulness'ta dikkat etmek (içsel ve dışsal etkenlere kulak vermek) ve farkında olmak (tarafsız bir şekilde, yargılamadan analiz edebilmek) eylemleri ön plandadır.

Peki, mindful ebeveynlik nedir?

Mindful Ebeveynlik Nedir?

Mindfulness'ın tanımından da kolayca anlaşılacağı üzere mindfulness, yalnızca bir pratik değil; hayata ve içinde bulunulan ana yaklaşma biçimidir; yani hayata bakış açısıdır. E tabii birçoğumuzun hayatının merkezinde bulunan aile hayatı ve ebeveynlikte de bu bakışı benimsemek ve nazik, tarafsız bir şekilde deneyimlerimizin farkında olmak da çok önemlidir. İşte, ebeveynlik hayatımızda ailemize ve çocuklarımıza bu bakışla yaklaşmanın ismi "mindful ebeveynlik"; diğer bir deyişle "farkında ebeveynlik".

Peki, mindful ebeveynliğin faydaları nelerdir? Yani neden çocuklarımıza ve ailemize mindful ebeveynlik penceresinden bakabilmeliyiz?

Mindful Ebeveynliğin Faydaları

Öncelikle konuya şurdan başlayalım: Hepimiz bazen "Neden o kadar tepki verdim ki?" diye düşünürek pişman oluyor, "Bu çocuk da hep bunu yapıyor!" diye sinirleniyor, "Bu kadar sorumlulukla nasıl baş edeceğim?" diyerek endişeleniyor ya da "Ben nerede yanlış yaptım?" diye düşünerek kendimizi ve ebeveynliğimizi sorguluyoruz, değil mi?

İşte, mindful ebeveynliğin bize en büyük faydası bu sorulara yanıt bulmak ve tarafsızca ele alabilmek!

• Mindful ebeveynlik, ebeveynlik deneyiminizi tarafsızca ele alabilmenize yardımcı olur.
• Verdiğimiz tepkiler ya da ebeveynlik alışkanlıklarımızda geçmişin, olumsuz/olumlu düşüncelerin ya da karşımızdakinin yaklaşımının ne kadar etkili olduğunu ya da olmadığını anlamamızı sağlar.
• Örneğin; çocuğumuza verdiğimiz ve sonradan pişman olduğumuz tepkilerin esasında o anki hislerimizle mi yoksa geçmiş travmalarımız ya da sınırlarımız ile mi alakalı olduğunu anlamamızı sağlar.
• Bu farkındalığı elde etmek, öncelikle davranışlarımızı anlamlandırmayı ve analiz etmeyi sağlar.
• Ayrıca, davranış ve tepkilerimiz üzerindeki etkileri analiz edebilme yeteneği bize "an"da kalabilmeyi öğretir; yani zamanla tepki verirken, bir durumu ele alırken vb. geçmiş travmalardan ya da kaygılarımızdan sıyrılarak o anki hislerimize göre tarafsız ve sağlıklı davranışlar göstermemize yardımcı olur.
• Duygu yoğunluğumuzun neden ve sonuçlarını hissetmek, karşımızdaki bireyin ya da çocuğumuzun üzerindeki etkilerini de anlamlandırmamıza yardımcı olur.
• Yani çocuğumuzla aramızdaki ilişkiden engelleri kaldırarak yerine daha "eşit" bir bağlanma biçimi koyar.

• Çocuğuna mindful ebeveynlik penceresinden yaklaşan bir ebeveyn, böylece yalnızca kendi ebeveynlik deneyimini iyileştirmekle kalmaz; çocuğuna da "öz şefkat ve farkındalık" biçimlerini aşılar.
• Bu sayede, sağlıklı bağlanmadan yetişkin ilişkilerine, kişilik inşasından duygu durum kontrolüne kadar birçok farklı alanda çocuğuna ömür boyunca sürecek sağlıklı bir örüntü oluşturur.

Eğer "mindful ebeveynliğin faydaları" listesini bir süreç olarak düşünerek okursanız, bu pratikten hem kendinizin hem de çocuğunuzun ne kadar fazla fayda sağlayacağını da daha kolay kavrayabilirsiniz. Çünkü mindful ebeveynlik yalnızca çocuğunuzun kendisiyle ve yetişkinlik hayatıyla ilişkisini etkilemez; sizin ebeveynlik deneyiminizi de iyileştirir ve olumlu, keyifli ve farkında bir yolculuk haline getirir.

Peki, gelelim can alıcı soruya: Mindful ebeveynlik nasıl uygulanır?

Mindful Ebeveynlik Nasıl Uygulanır?

Öncelikle belirtmek isteriz ki tabii ki "mutlu çocuk ve mutlu ebeveyn" olmanın madde madde hazırlanmış bir reçetesi yok. Ancak, farkındalığımızı arttırmamıza ve içinde bulunduğumuz anı, duyguları ve deneyimleri farkında bir şekilde ele almayı alışkanlık haline getirmemize yardımcı olacak pratikler mevcut.

Temel mindfulness pratikleri/tutumları:

1. Kabul etmek
2. Sabretmek
3. Akışına bırakmak
4. Başlangıç zihnine sahip olmak
5. Hırslanmamak
6. Güvenmek
7. Yargıların farkında olmak

Jon Kabat-Zinn tarafından tanımlanan bu tutumlar, mindfulness yolculuğunun temel adımları olarak kabul edilir (Tabii ki farklı yorumlar ve yaklaşımlar dahilinde). Ancak, bu adımları uygulamaya başladıktan ve farkındalık yolculuğuna başladıktan sonra ebeveynlik de dahil hayatın birçok alanında sizi bambaşka bir perspektif bekliyor olacak.

Yine de "Özellikle mindful ebeveynlik alanında neler yapabilirim?"  diyorsanız, sizin için birkaç önerimiz de yok değil.

Mindful Ebeveynlik Önerileri

• Harekete geçmeden önce durmayı öğrenin!

Farkındalık konusunda kendini geliştirmemiş birçok birey, anlık duygu ve düşünceleri doğrultusunda harekete geçer ve bazen aldığı kararlar doğru olsa da özellikle yoğun duygularla harekete geçmek sonrasında pişmanlık getirir.

Bu nedenle, önce durmayı öğrenin. Tepki vermeden, kızmadan, üzülmeden ya da hayal kırıklığına uğramadan önce durun ve derin bir nefes alın. O ana ya da olaya tarafsız yakalaşabilmenin tek yolunun önce duyguları anlamlandırabilmek olduğunun farkına varın ve kendinize zaman tanıyın.

• Duygu ve düşüncelerinizin farkında olun.

Durduk ve kendimize, duygularımıza tarafsız yaklaşabilecek kadar vakit tanıdık. Şimdi sıra, hislerimizin adını koymakta! Kızgın mı hissetiniz, üzgün mü yoksa kaygılı mı? Birçok farklı duyguyu aynı anda yaşamanız ve tespit etmekte zorlanmanız normal. Merak etmeyin; bu pratiklere alıştıkça kendi duygularınızla aranızdaki mesafe de giderek azalacak ve adını daha kolay koyar hale geleceksiniz.

Sırada duygu, düşünce ve vermek istediğimiz tepkiyi değerlendirmek var. Böyle hissetme sebebiniz geçmiş travmalarınız olabilir mi? Aslında öfke sandığınız duygu, çocuğunuzun geleceği konusundaki kaygılardan kaynaklanıyor olabilir mi? Ya da belki de o gün kaldırabileceğinizden fazla sorumluluk ve duygusal yükle karşı karşıya geldiniz ve aslında size ait olmayan tepkiler giyindiniz? Bunlar gibi soruları kendinize sorarak duygularınızın nedenini anlayın.

• Duruma tarafsız bir şekilde yaklaşın.

Belki de alışılması en zor olan mindfulness pratiğine geldik: Duruma tarafsız yaklaşmak! Kulağa pek de olası gelmiyor değil mi? Sonuçta yaşanan durumun ya da olumsuzluğun taraflarından biri de sizsiniz ve kendinizi soyutlamakta zorlanmanız normal! Ancak, size küçük bir önerimiz var.

Kendinizin yerine yakın bir dostunuzu ve çocuğunu koyun ve o arkadaşınızla konuşun. Sizce böyle bir durumda arkadaşınız nasıl davranmalı? Hangi davranış ya da tepki çocuğu ve onun ebeveynlik deneyimi için daha olumlu? Ya da hangi yaklaşım aslında anlık duygular ya da derin kaygılar, travmalar nedeniyle ortaya çıkıyor? Yakın bir dostunuzla konuşurken tüm bu detayları da eklerdiniz, değil mi? O halde kendinizi karşınıza alın, konuşun ve tavsiye verin!

• Harekete geçin ama nedenlerinizi kendinize saklamayın!

Artık harekete geçme vakti geldi. Biraz önce önerdiğimiz adımları atlattınız ve artık vermek istediğiniz  tepkiyi biliyorsunuz. O halde harekete geçme vakti. Ancak, bazı durumlarda çocuğunuz eğer verdiğiniz tepki ya da kararı anlayabilecek yaşa ulaşmışsa, nedenlerinizi ona da açıklamalısınız. Unutmayın, mindful ebeveynlik yalnız başınıza çıkacağınız bir yolculuk değil. Çocuğunuz ve aileniz de bu yolda sizinle ve hem davranış ve tepkileriniz hem de bunları dayandırdığınız nedenler, tüm yolculuğu birlikte şekillendirmenizi sağlayacak.