Çocuk Hakları Sözleşmesi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Dünya üzerindeki tüm çocukların dil, din, ırk fark etmeksizin korunmasını amaçlayan Dünya Çocuk Hakları Sözleşmesi nedir, ne işe yarar? Gelin birlikte Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin maddelerini ve amacını inceleyelim.
Çocuk Hakları Sözleşmesi Nedir?
Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi, dünya üzerindeki bütün çocukların dil, din, ırk ve cinsiyet fark etmeksizin korunmasını ve haklarının garanti altına alınmasını taahhüt eden sözleşmedir. Birçok ülke tarafından imzalanmış olan bu sözleşmeye imza atan her ülke sözleşmenin maddelerini uygulamayı ve çocuk haklarını korumayı vaad eder.
Türkiye, Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni Ne Zaman İmzaladı?
Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi, ilk olarak 20 Kasım 1989 yılında kabul edildi. Türkiye ise sözleşmeyi 1990 yılında imzalamıştır. Ancak, Türkiye'nin sözleşme maddelerini yürürlüğe koyması 5 yıl sürmüştür ve 4 Mayıs 1995 yılına kadar sadece imzacı olmuştur.
Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin Maddeleri Nelerdir?
Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi toplam 54 maddeden oluşmaktadır. İlk 45 madde çocukların haklarına dair olmasına rağmen, son 9 madde imzacı ülkelerin yükümlülükleri üzerinedir.
Çocuk Hakları Sözleşmesi kapsamında çocukların sahip olduğu başlıca haklar;
- Yaşama ve gelişme hakkı
- İsim ve vatandaşlığa sahip olma hakkı
- İnsani şartlarda yaşam hakkı
- İfade özgürlüğü hakkı
- Düşünce özgürlüğü hakkı
- Eğitim hakkı
- Dinlenme ve eğlenme hakkı
- Sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkı
- Ekonomik sömürüden korunma hakkı
- İstismardan korunma hakkı
- Uyuşturucu bağımlılığından korunma hakkı
- Engelli çocuk haklarıdır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin ilk maddesi gereğince 18 yaşından küçük olan herkes çocuk sayılır ve bu haklardan yararlanabilir.
Çocuk Hakları Sözleşmesi Yol Gösterici İlkeler
Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin 4 adet yol gösterici ilkesi bulunmaktadır. Bu ilkeler diğer tüm maddelerin temelini oluşturur. Ayrıca, çocuk hakları konusunda çözüme kavuşturulmasında anlaşmazlık olan durumlarda da bu 4 maddeye başvurulur.
Çocuk Hakları Sözleşmesi 4 yol gösterici ilkesi:
- Katılım: Her çocuğun düşünce ve ifade özgürlüğü hakkı vardır. Bu nedenle, kendilerini ve geleceklerini etkileyen/ilgilendiren her konuda karar alma sürecine katılma ve fikir beyan etme hakları vardır.
- Çocuğun üstün yararı: Çocukların hayatını ve geleceğini etkileyen her karar onların üstün yararı gözetilerek alınmalıdır.
- Çocuğun varlığı ve gelişimini sürdürme: Tüm çocukların doğal olarak yaşama hakkı vardır ve bu hak çerçevesinde onlara gelişme ve potansiyellerine gerçekleştirme imkanı verilmelidir. Çocukların bu imkana erişebilmesine öncelik vermek, onlar hakkında karar veren yetişkinlerin birincil sorumluluğudur.
- Ayrımcılık yapmama: Dünya üzerindeki tüm çocuklar dil, din, ırk, ekonomik durum ya da cinsiyetlerine bakılmaksızın Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde belirlenen haklardan yararlanabilir.
Çocuk Hakları Nasıl Korunur?
Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne imzacı olan ya da olmayan birçok ülkede çocuk hakları ihlalleri ve çocuk istismarı maalesef yaşanmaktadır. İmzacı ülkelerde dahi çocuk haklarının korunup korunmadığına dair şaibeler vardır. Ancak, çocuk haklarının korunmas amacıyla çalışma yapan kuruluşlar mevcuttur:
- Uluslararası Af Örgütü
- UNICEF
- Çocuk Hakları Komitesi gibi.
Çocuk Hakları Komitesi (ÇHK), Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni imzalayan devletlerin sözleşme yükümlülüklerini yerine getirip getirmediklerini denetlemektedir. İmzacı olan her devlet, 5 yılda bir kez komiteye ülkelerindeki çocuk haklarına yönelik çalışma ve ihmallere dair bir rapor sunar.
Bu nedenle, çocuk haklarını korumakla yükümlü olan hepimizin, herhangi bir çocuk hakkı ihlali ile karşılaştığında yetkili kurumlara başvurması ve gözlem sürecini başlatması çok önemlidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Çocuk Hakları Sözleşmesi hangi şehrin adıyla bilinir?
Çocuk Hakları Sözleşmesi, imzalandığı şehir olan Cenevre'nin (İsviçre) adıyla anılır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni hangi ülkeler imzalamamıştır?
Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni imzalamayan tek ülke ABD'dir. ABD ile birlikte imzalamayı reddeden Somali ise 2015 yılında imzalamıştır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni Türkiye'de kim korur?
Türkiye'nin de imzaladığı Cenevre Çocuk Hakları Sözleşmesi'n, Aile ve Sosyal Hizmetler Müdürlüğü'nün yanı sıra Çocuk Hakları Komitesi, Uluslararası Af Örgütü ve UNICEF korur.
Çocuk hakları ihlalinde nereye başvurulur?
Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne aykırı bir durumda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Uluslararası Af Örgütü ve Çocuk Hakları Komitesi'ne bireysel başvuru yapılabilir.
