Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu 3-4 yaşlarına gelen her yüz çocuğun 4’ünün yaşadığı bir farklılıktır.
Birçok insan tarafından hastalık olarak görülse dahi hiperaktivite bozukluğuna genetik kökenli bir farklılık gözüyle bakmak ve belirtileri, tipleri ve ne yapılması gerektiği gibi konularda bilgi sahibi olmak çok önemlidir. Bu sebeple Amerikan Psikiatri Birliği’nin DSM-5 kriterleri doğrultusunda Dikkat Eksikliği hakkında bilinmesi gerekenleri derledik.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Türleri
DEHB olan bireylerde odaklanma güçlüğü, aşırı hareketlilik vb. belirtiler görülür. Ancak, hiperaktivite ve dikkat bozukluğu her zaman aynı anda ortaya çıkmayabilir ve aşağıdaki alt-tiplerden biri görülebilir:
- DEB (Yalnızca dikkat eksikliği)
- Hiperaktif İmpulsif Tip (Yalnızca hiperaktivite bozukluğu)
- Kombine Tip (Hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite bozukluğu)
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Belirtileri
Çocuklarda DEHB’in öne çıkan belirtileri, alt-tiplere göre farklılık gösterir. Bu nedenle, Amerikan Psikiatri Birliği DEHB belirtilerini 3 ana başlık altında toplamıştır ve bu belirtilerden 6 ya da daha fazlasının zaman ve mekan fark etmeksizin, sürekli olarak bir arada bulunması halinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu teşhisi konulur.
Eğer bu belirtiler yalnızca belirli durumlarda ortaya çıkıyorsa, DEHB yerine Dikkat Dağınıklığı’ndan şüphelenilebilir.
Dikkat Eksikliği Belirtileri
- Belirli bir işe ya da göreve odaklanamama
- Dış uyaranlara karşı hassas olma (Örneğin, çalışma saatleri içinde dışarıdaki konuşmalara istemsizce kulak kesilmek)
- Kompleks görevlerden kaçınma
- Organizasyon becerilerinde düşüklük
- Sosyal becerilerde yetersizlik (Özellikle dinleme ve kendini ifade etmede güçlük)
- Sık sık eşya kaybetme
- Hobi ya da görev fark etmeksizin işlerin sonunu getirmekte zorlanma
Aslında dikkat eksikliği belirtilerinin temelinde bireyin yaşıtlarına kıyasla dikkat süresinin daha kısa olması yatmaktadır.
Hiperaktivite Belirtileri
- Etkinliklerden ya da işlerden çabuk sıkılma
- Kelimeleri yutma ve hızlı konuşma
- Konuşurken bağlantısız geçişler yapma ve kendini ifade etmekte güçlük çekme
- Enerjiyi atamamaya bağlı olarak öfke kontrol sorunları
Hiperaktivite ya da aşırı hareketlilik belirtileri de ancak bireyin davranışlarının kendi yaş grubu skalasında değerlendirilmesi ile belirlenebilir.
Dürtüsellik Belirtileri
- Karşısındakini dinlememe
- Verilen görevleri eksik anlama
- Konuşmalarda sık sık karşısındakinin sözünü bölme
- Acelecilik ve sabırsızlık
- Öfke kontrol sorunları (Özellikle istekleri yerine gelmediğinde)
Dürtüsellik belirtileri aslında bireyin fiziksel ve psikolojik gereksinimlerini/isteklerini karşılayamadığında verdiği tepkilerin ölçülü olmamasına dayanır.
