Bebeklerde Gece/ Uyku Terörü Nedir?

Tıpta parasomnia olarak adlandırılan, uyku terörü genellikle çocukluk ve bebeklik döneminde ortaya çıkan bir uyku bozukluğudur ama endişe edilenin aksine, tehlikeli bir durum değildir ve siz bebeğinizi o halde görüp çok korksanız da bebeğiniz ya da çocuğunuz uyandığında muhtemelen hiçbir ayrıntı hatırlamıyor olacaktır. Peki, uyku terörü nedir, sebepleri nelerdir ve tedavisi mümkündür müdür? Uyku terörünün nedenlerinden teşhis ve tedavi sürecine kadar merak edilenleri sizler için derledik.

Uyku Terörü Nedir?

Uyku esnasında çığlık atma, hızlı nefes alıp verme, titreme ve terleme gibi belirtilerle fark edilen uyku terörü, parasomnia olarak da bilinir ve genellikle 1-3 yaş arasında ortaya çıkıp yetişkinlikte de tekrarlayabilir.

• Araştırmalar 6 yaşındaki çocukların %88’inin daha önce kaydedilen, en az bir gece terörü deneyimi olduğunu göstermektedir.
• Tekrarlanan uyku terörünün (pasasomnia’nın) okul öncesi çocuklarda görülme oranı ise %40’dır.
• Genellikle 1-3 yaş arasında ortaya çıkar.
• Uyku terörü geçiren bebekler uykularında bağırmak, titremek, hızlı nefes alıp vermek ya da çırpınmak gibi belirtiler gösterir.
• Uyurgezerlik, uyku felci gibi değişik biçimlerde ortaya çıkar. (REM uykusu esnasında yaşanan parasomnia uyku felci ya da kabuslar olarak karşımıza çıkarken, REM uykusu dışında yaşanan parasomnia uyurgezerlik ile kendini gösterebilir.)
• Uykunun ilk yarısında gerçekleştiği için, genellikle bebek uyuduktan 2-3 saat sonra gerçekleşir.
• Süresi 30 saniye ilâ 3 dakika arasında değişen ataklar halinde kendini gösterir ve sonrasında bebek  yeniden uykuya dalar.
• Uyku terörü geçiren bebek o an uyandırılmazsa, sabah bu durumu hiç hatırlamaz ya da çok az hatırlar. (Bu sebeple, bebeğinizin günlük hayatının olumsuz etkilenmemesi ve daha fazla uyku sorun yaşamaması için bebeğinizi uyandırmamanız gerekmektedir.)
• Ergenlik döneminde kendiliğinden sona erer; öncesinde de teşhisi ve tedavisi mümkündür.

Uyku Terörünün Nedenleri Nelerdir?

Öncelikle belirtmek isteriz ki uyku/ gece terörünün tek bir nedeni yoktur ve hastalıkta genetik faktör, nörolojik ve psikolojik nedenler etkili olabilir. Bebeklerde uyku terörünün temelinde yattığından şüphelenilen durumlar ise şöyle sıralanabilir;

• Solunum sorunları (Uyku apnesi,uyku terörünün nedenlerinden biridir ve mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.)
• Yüksek ateş (Bebeklerde Ateş Hakkında Bilinmesi Gerekenler yazımıza göz atarak, neler yapmanız gerektiği hakkında ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.)
• Ayrılık korkusu (Bebeklerin en büyük stres sebeplerinden biri olan ayrılık korkusu, psikolojilerinin yanı sıra uyku alışkanlıklarını da etkiler.)
• Yetersiz uyku (Bebeklerin 3 yaşına kadar, günlük yeterli uykularını alması gerekmektedir. Aksi takdirde, uyku terörü, hafıza sorunları, büyüme geriliği gibi birçok sorun yaşayabilirler.)
• Yorgunluk (Özellikle çok hareketli çocukların gün sonunda yaşadığı yorgunluk, uyku terörüne sebep olabilir.)
• Düzensiz ya da yetersiz beslenme
• Genetik faktör (Ebeveynlerde uyku terörü ya da uyurgezerlik geçmişi var ise, bebeğin uyku terörü yaşama ihtimali vardır.)

Uyku Terörü Nasıl Gerçekleşir?

Uyku terörünün nasıl gerçekleştiğini anlamak için, uyku evleri hakkında ayrıntılı bir bilgiye sahip olmak gerekir. Yüzeysel olarak değinmek gerekirse uyku, REM (Rapid Eye Movement) ve REM-dışı uyku olarak iki temel bölümden oluşur. Normal bir uyku esanasında 4-6 kez girilen REM uykusu hem rüyaların en sık görüldüğü hem de beynin en aktif olduğu evredir. REM uykusu da kendi içinde yüzeysel REM dışı uyku ve derin REM dışı uyku olarak 2’ye ayrılır.

Yüzeysel REM dışı uyku uykunun başlangıcında yaşanan ve uyanması oldukça kolay olan bir evre iken, derin REM dışı uyku kalp atışı ve solunumun düzene girdiği ve uyanması zor olan bir evredir. Uyku esnasında görülen rüyaların büyük kısmı bu evrelerdedir ve uyku terörü, evreler arası geçişlerde yaşanan ani korku ve irkilme ile ortaya çıkar.

Derin REM uykusu esnasında yaşanan parasomnia, bebeğin uyanık gibi görünmesine ve hareket etmesine rağmen rüya, kabus ve halüsinasyon görmeye devam etmesi şeklinde kendini gösterir. Halk arasında ‘karabasan’ olarak bilinen durum da uyku terörü esnasında ortaya çıkabilen durumlardan biri olan uyku felcini tanımlar. Uyku evleri arasında yaşanan ani korku nedeniyle, rüya görmeye devam eden zihinde daha önceden duyulan hikayeler ve korkular ortaya çıkıp, halüsinasyonların şekillenmesine sebep olur. Ülkemizde ‘karabasan’ hikayeleri ve deneyimleri ile şekillenen bu durum, farklı coğrafyalarda farklı biçimlerde karşımıza çıkar ve birçok insan tarafından görülen ortak halüsinasyonlara ya da yanlış inanışlara neden olur.

Bu sebeple, bebeğinizi uyku terörü esnasında uyandırmamanızı tavsiye ederiz; böylece uyandığında hiçbir ayrıntı hatırlamama ve etkilenmeme ihtimali daha yüksek olur. Ancak eğer çocuğunuz uyku teröründe yaşananları hatırlar ise, onu korkutacak hikayelerden uzak tutmanız ve durumu ona bilimsel nedenleri basitleştirerek anlatmanız çok önemlidir.

Bebeklerde Gece/ Uyku Terörü Belirtileri

• Terleme
• Hızlı nefes alıp verme
• Vücutta kasılmalar
• Çırpınma ya da titreme
• Uykuda çığlık atma, bağırma, inleme
• Uyanık gibi gözükmeye rağmen çevresindekileri görmeme
• Kabus görme ya da ‘karabasan’ geldiğini sanma
• Uyurgezerlik
• Nadir de olsa, yataktan kalkıp bilinçsiz koşma, kendini hırpalama

Bu belirtiler ebeveynler için endişe verici dâhi olsa, parasomnia’nın tehlikeli bir hastalık olmadığını ve çocuğunuzda herhangi bir psikolojik rahatsızlık olduğu anlamına gelmediğini belirtmek isteriz. Miniğiniz uyku esnasında yaşadığı korku nedeni ile böyle davranır ve uyandığında hatırlamaz bile.

Gece/ Uyku Terörü Tedavisi

• Eğer bebeğiniz gece terörü ataklarını haftada 1’den fazla yaşıyorsa ya da ataklar 30 dakikaya kadar uzuyor ise, mutlaka doktorunuza başvurmanız ve gerekli testleri yaptırmanız gerekir.,
• Doktorunuza başvurduğunuzda, öncelikle bebeğinizin parasomnia mı yoksa epilepsi ile mi mücadele ettiğinin saptanması gerekir. Bu sebeple, doktorunuz bebeğinizi belli testlere sokacak ve uyku esnasındaki göz hareketleri, nefes sıklığı gibi değişkenleri inceleyecektir.
• Uyku apnesi'ne karşı da testler istenebilir; ancak bu testlerden hiçbiri bebeğinize ilaç verilmesini vb. Gerektirmediği için içiniz rahat olabilir.

Ağır geçmeyen gece terörlerini ise birkaç küçük önlem ile azaltabilir ya da ortadan kaldırabilirsiniz:

• Eğer ailenizde gerginliğe sebep olan bir durum var ise, bebeğinize yansıtmamaya ve onu korkutmamaya özen gösterebilirsiniz.
• Bebeklerde 7.-9. aylarda başlayan ayrılık korkusu hakkında detaylı bilgi edinebilir ve bebeğinizin bu dönemi en hafif şekilde atlatması için önlemler alabilirsiniz.
• Bebeğinizin yeterli uykuyu almasını sağlayabilirsiniz; bebeklerde uyku eğitimi, parasomnia yaşayan bir bebeğin korkularını tetikleyebileceği için, bu süreçte uyku eğitimine ara verebilirsiniz.
• Bebeğinizin sakinleşmesi için, ona ana rahmini anımsatan ve huzurlu hissettirerek, rahat bir uykuya dalmasını sağlayan beyaz gürültü seslerinden yardım alabilirsiniz.
• Bebeğinize uyku arkadaşı edinebilirsiniz, özellikle beyaz gürültü sesleri içeren bir uyku arkadaşı bebeğinizin rahatlamasına ve daha rahat uyumasına yardımcı olabilir.
• Bebeğinizin odasını uyku öncesinde havalandırabilirsiniz ve ev içinde tütün ürünleri kullanımına son verebilirsiniz.
• Bebeğiniz uyku terörü ataklarını hatırlıyorsa ve kavrayabilecek yaşta ise, ona yaşadığı durumu bilimsel açıklamalar ile anlatabilirsiniz. Böylece, bebeğinizin ‘karabasan’ gibi hikayeler ile yanlış inanışlar edinmesini ve daha çok korkmasını önleyebilirsiniz.
• Bebeğinizin atak sıklığını ve süresini gözlem altında tutabilirsiniz. Ancak atak sırasında bebeğinizi uyandırmamanız ya da ses çıkarmamanız tavsiye edilir; çünkü bu davranışlar bebeğinizin korkusunu büyütebilir.

Bebeğinizin ataklarını gözlem altında tuttuğunuz sürece, haftada 1 ya da daha az olmak kaydıyla 10 dakika gibi bir süreye kadar uzayan uyku terörü atakları endişelenmenizi gerektirmez.

Doktorunuza danışarak bebeğinizde epilepsi ya da uyku apnesi olmadığına emin olduğunuzda, evde uygulayacağınız birkaç küçük değişiklik ile bebeğinizin bu süreci atlatmasına yardımcı olabilirsiniz.

Uyku terörü sorunu ergenlikte ortadan kalkacaktır. Ayrıca, uyku terörü hakkında merak ettiklerinizi yorum olarak ekleyebilir ve bize ulaşabilirsiniz.

Ayrıca, "Sağlıklı Bir Bebek Uykusunun 10 Sırrı" e-kitabımızı ücretsiz almak için bu linkten e-posta adresimize de kaydolabilirsiniz.

Özet bilgi için: MEB Uyku Terörü Nedir

Sıkça Sorulan Sorular

Bebeklerde uyku terörü nedir?

Bebeklerde uyku terörü, uyku esnasında titreme, inleme, çevresindekileri algılayamama ve çırpınma ile ortaya çıkan bir uyku sorunudur.

Bebeklerde karabasan 'uyku felci' nedenleri nelerdir?

Bebeklerde karabasan olarak adlandırılan durumun nedeni, uyku terörü olarak da bilinen, uykunun evreleri arasındaki geçişte yaşanan ani korku nöbetleridir ve bu nöbetler, karabasan olarak bilinen halüsinasyona sebep olmaktadır.

Uyku terörü yaşayan bebek uyandırılır mı?

Bebeğiniz uyku terörü ya da uyurgezerlik yaşıyor ise, uyandırmamanız tavsiye edilir. Aksi takdirde, zaten nöbet sonrasında uyanacak ve sabah uyandığında hiçbir ayrıntı hatırlamayacak olan bebeğinizin gece yaşadıklarını hatırlamasına ve daha çok korkmasına sebep olabilirsiniz.